Avropa Nüvə Tədqiqatları Təşkilatı (CERN) Avropada diametri 100 kilometr və dəyəri 23 milyard dollar olan nəhəng kollayderin tikintisi planlarını təsdiqləyib.Yeni quraşdırma ilə müqayisədə mövcud Böyük Adron Kollayderi – diametri 27 kilometr olan və 16 TeV-ə (teraelektronvolt) qədər enerji ilə işləməyə qadir olan yüklü hissəcik sürətləndiricisi – sadəcə olaraq kiçik görünəcək.
Sözdə Gələcək Dairəvi Toqquşdurucu (FCC) enerjisi 100 TeV-dən çox olan yüklü hissəciklərin toqquşması üçün istifadə edilməsi planlaşdırılır. Bunun sayəsində alimlər mövcudluğu ilk dəfə 2012-ci ildə CERN tərəfindən təsdiqlənmiş daha çox Hiqqs bozonları yarada biləcəklər. Bu elementar hissəciklərin tədqiqi bizə qaranlıq maddənin təbiətini, eləcə də fizikanın Standart Modelinin digər sirlərini daha yaxşı anlamağa imkan verəcək.
“Belə bir maşın təmiz mühitdə çoxlu sayda Hiqqs bozonunu yarada biləcək ki, bu da Hiqqs bozonunun digər hissəciklərlə müxtəlif qarşılıqlı təsirlərinin xəritələşdirilməsində, həmçinin son dərəcə yüksək dəqiqliklə ölçmələrin aparılmasında əhəmiyyətli irəliləyiş əldə etməyə imkan verəcək”. Bu barədə CERN-in mətbuat xidməti məlumat yayıb.
Təşkilatın cari planlarını əks etdirən yeni sənəddə CERN bildirir ki, hazırda prioritet mövcud Böyük Adron Kollayderinin modernləşdirilməsini başa çatdırmaq və onun parlaqlığını çox güclü NbSn superkeçirici maqnitlərlə artırmaqdır. Bu, mövcud imkanlarla müqayisədə kollayderin daxilində hissəciklərin daha çox toqquşmasına imkan verəcək ki, bu da Higgs bozonlarını və digər nadir elementar hissəcikləri yenidən aşkar etmək şansını artıracaq.
CERN 2038-ci ilə qədər yeni kollayderin tikintisinə başlamaq istəyir, lakin böyük problem var - pul. Fiziklərin yeni layihəsi o qədər bahadır ki, onun üçün maliyyəni Avropa İttifaqından kənarda axtarmaq lazım gələcək. Tamamilə mümkündür ki, bunun üçün hətta Avropa ölkələri ilə yanaşı, ABŞ, Çin və Yaponiya da daxil olmaqla yeni qlobal elmi təşkilat yaratmaq lazım gələcək.
Həmçinin oxuyun: